.jpg)
Akut pankreatitin görülme sıklığı son 20 yılda artış göstermektedir.1994-2001 yılları arasında Kaliforniada ilk atak sıklığı erişkinlerde 100.000 kişide 33’den 44’e artış göstermiş olup, Amerikada her yıl 200 000 kişinin üzerinde akut pankreatit tanısı konulmaktadır.Bu artış Avrupa ülkelerinde de görülmektedir .Kaliforniada 1994-2001 yılları arasında akut pankreatitli hastaların hastaneye müracaattan sonra yaklaşık %4’ü 92 gün içinde(yarısı 14 gün içinde olmak üzere) ölmüştür.
Pankreatit nedeni olarak Kadınlarda erkeklere göre Safra taşı daha sık,alkol kullanımı daha seyrek olarak görülmektedir.Bunun yanında pankreatite neden olan risk faktörleri ülkeler arasında ve hatta o ülke içinde zamana göre farklılıklar gösterebilir.Çocuklarda akut pankreatit; travma,sistemik hastalıklar,enfeksiyonlar ve ilaçlara bağlı sık olarak gözlenirken,genetik nedenler nadirdir.
Akut pankreatitin görülme sıklığı yılda 100.000 kişide 1-5 arasında değişmektedir. Bu değer yaklaşık bir değerdir.
Aşağıda belirtilen bazı nedenlere bağlı toplumlar arasında farklılıklar gösterebilir.
1-Pankreatitit patolojik (parça alınarak) tanısı hastaların çoğunda yapılamaz ve tanı klinik değerlendirme,kan testleri testleri ve hassasiyeti kısıtlı tanı testleri ile yapılmaktadır.
2-Alkolizm,safra taşları gibi pankreatiti tetikleyici faktörlerin oranı toplumlar arasında farklılık gösterir
3-Bazı hastaların (hastalığı hafif seyreden hastaların hastaneye müracaat etmemesi) istatistik içine dahil edilemesi.
Sınıflama
Genellikle hastanın bulgularına yönelik tedavilerle 48-72 saat içinde düzelebilen hafif seyirli pankreatittir
Pankreas işlevlerinde bozulma,pankreasda ve başka organlarda zararlanmalar,uzun süreli iyileşme ve belirgin ölüm oranı ile birliktedir
Aşağıdaki dört kriterden birisinin varlığında şiddetli pankreatit tanısı konulur.
- Ranson kriterleri denilen kriterlerden 3 veya daha fazlasının varlığı
- APACHE-II (Acute Physiology and Chronic Health Examination)skoru denilen skorlamada 8 veya daha fazla bulgunun varlığı
- Pankreasda pseudokist,nekroz veya absenin varlığı
- Şok(büyük kan basıncının <90mmHg),Akciğerde yetmezlik(Oksijen basıncı<60mmHg),böbrek yetmezliği,sindirim sistemi kanaması(>500ml/24 saat) gibi organ yetmezlik bulgularından bir veya daha fazlasının bulunmasıdır.
Akut pankreatitli hastaların %80’ninde hafiftir ve ciddi risk olmaksızın geriler. %20’i kadar bir kısmı önemli risk ve ölüm ile birliktedir.Şiddetli pankreatititn sıklığı Amerika ve Avrua ülkelerinde sabit kalmıştır.
Akut Pankreatitin Oluşumu
Akut pankreatitin oluş mekanizması genel olarak 3 fazda değerlendirilir.
Birinci Faz;Sindirimde rol oynayan ve pankreasdan aktif olmadan salınıp daha sonra aktif hale gelmesi gereken tripsinojen denen enzimin pankreas içinde iken aktif hale dönüşmesi(tripsinojenin tripsine dönmesi) ve pankreasın kendisine zarar vermesi.
İkinci fazda;çeşitli yol ve mekanizmalarla pankreas içinde iltihabi reaksiyonların oluşması.
Üçüncü fazda;pankreas dışı organlarda iltihabi reaksiyonların gelişmesidir.
Yukarıda belirtilen ikinci ve üçüncü fazlarda iltihabi reaksiyonların oluşumunda rol oynayan faktörler ise 4 evrede değerlendirilebilir(iltihabi reaksiyonların oluşu).
1. İltihaba neden olan hücrelerin aktif hale gelmesi
2. Aktif hale gelen iltihabi hücrelerin kan dolaşımına karışması
3. İltihabi hücrelerin damar iç çeperlerine bağlanmasına yardımcı olacak bazı moleküllerin(adezyon molekülleri) aktif hale gelmesi
4. Aktif hale gelen iltihap hücrelerinin iltihap bölgelerine hareketidir
Akut Pankreatit Nedenleri
Akut pankreatitin birçok nedeni mevcuttur.Hastaların %75-85’inde neden kolaylıkla saptanır.Gelişmiş ülkelerde ana safra yolunun taşla tıkanması(%38) ve alkol alışkanlığı(%36) en sık nedenlerdir.Ana safra yoluna düşen ve pankreatitin tetiğini çeken taşlar 5mm’ye kadar olan taşlardır.8mm ve üzerindeki taşların çoğu safra kesesinde kalır.Daha önce safra kese taş ağrıları şikayeti olan hastalarda pankreatit nedeni olarak safra kese taşının ana safra yoluna düşmesinden şüphelenilebilir.
| Tablo:Akut Pankreatit Nedenleri |
| Tıkanmaya bağlı |
Metabolik Nedenler |
| Safra çamuru,safra taşı |
Kanda kalsiyum yükseliği |
| Pankreas veya safra kaal ağzında tümör |
Kan yağlarında yükseklik |
| Safra yolunda kist |
İmmun(vucudun kendi dokusuna zarar vermesi) |
| Pankreas kanalında farklı bağlantı |
Diğer |
| Pankreasın safra yolunu sıkıştırması |
Hamilelik |
| Safra kanal ağzı fonksiyon bozukluğu |
Pankreasın kanlanmasının bozulması |
| Oniki barmak barsak basısı |
Travma |
| Toksik Nedenler |
Bazı İlaçlar |
| Alkol |
Girişim Sonrası |
| Akrep sokması |
ERCP |
| Organofosfat böcek ilacı |
Batın ve kalp cerrahisi |
| Bakteriyel Enfeksiyon |
Nedeni Bulunamayan |
| Viral Enfeksiyon |
|
| Parazitik Enfeksiyon |
|
Tanı
Akut pankreatit tanısı,laboratuar tetkikleri,görüntüleme yöntemleri ile birlikte hikaye ve klinik bulgulara dayanılarak yapılır.
Akut pankreatitin tanısı için 3 bulgudan 2’sinin varlığı gerekir
1. Akut pankreatitin tipik ağrısı
2. Serum amilaz ve/veya lipazın üst sınırından ≥3 kat olması
3. Karın tomografisinde de akut pankreatitin tipik bulgularının varlığıdır.
Klinik Bulgular
Ağrı genellikle karnın üst kısmında(mide bölgesinde) olup hastaların yarısında sırta doğru yayılır veya ağrı karnın sağ üst kısmındadır.Ağrı ani başlangıçlı ve sürekli(ara vermeyen) vasıftadır.Ağrı birkaç günde sonlanabilir, bulantı,kusma ile birlikte olabilir.
Hafif hastalıkta, karın üst kısmında hassasiyet vardır.Göbek çevresinde ve karın yan boşluklarında morarma görülebilir.Bu bulgu hastaların %5’inin altında gözlenir ve varlığında bu hastaların %35’inde akut pankreatit ölümcül sonuçlanabilir.Pankreas çevresinden iltihabi sıvının diaframa geçişi solunum sıkıntısına neden olabilir.
Labaratuvar Tetkikleri
Amilaz ve lipaz değerinin normalin 3 katı veya üzerinde olması akut pankreatit tanısının destekler.Amilaz seviyesi genellikle bulguların başlamasından birkaç saat içinde artar ve 3-5 gün içinde normale döner.Hastaların %19’unda müracaat esnasında amilaz seviyesi normal sınırlarda kalabilir.
Şiddetli pankreatitte karın filminde tıkanma bulgusu görülebilir.Göğüs filminde hastaların 1/3’ünde diaframın birinde yükselme,Akciğer zarında sıvı birikimi,Akciğerde iltihabi tutulma veya her ikisi görülebilir. Ultrason,tomografi tanıda önemli görüntüleme yöntemleridir.
| Tablo:Akut Pankreatit İle Karışabilen Hastalıklar |
| Kalp krizi |
| Peptik ülser hastalığı |
| Safra kese taşı ağrısı |
| İnce barsak tıkanması |
| Aort damarının balonlaşıp kanın damar duvarı içinde akması |
Tedavi
Hafif akut pankreatitin tedavi ilkeleri; akut pankreatite neden olan faktörlere yönelik tedavi dışındaki (örneğin safra kese taşına bağlı ise kesenin alınması vb.) tedavi destek tedavisidir.Ağızdan beslenme ağrı kesilinceye ve iştah düzelinceye kadar kesilmesi,damarda yeterli sıvı verilmesi,ağrının kesilmesi,oksijen uygulanması ve bulantının kesilmesini içerir.
Şiddetli akut pankreatitin tedavisi daha kompleksdir..Gastroenterolog,cerrah ve girişimsel radyologları kapsayan multıdisipliner çalışmayı kapsamaktadır. Diğer organlarda oluşabilecek tahrip ve fonksiyon bozukluklarına karşı hasta yakın yakip altında tutulur.
Her hakkı mahfuzdur kopyalanamaz,kullanılamaz
| 
